Powszechne kapłaństwo w teologii metodystycznej a ordynacja kobiet

Podstawą teologiczną w zagadnieniu ordynacji kobiet jest zasada powszechnego kapłaństwa, która jest wspólną teologiczną tradycją kościołów protestanckich. Co prawda Kościół rzymskokatolicki również uznaje powszechne kapłaństwo wszystkich wierzących[1], jednak w swojej dogmatyce wyróżnia również tzw. kapłaństwo urzędowe[2], przez które Chrystus nieustannie buduje i prowadzi swój Kościół. Dlatego przekazuje się je przez osobny sakrament, a mianowicie sakrament święceń[3]. Jedynie kapłaństwu urzędowemu przyznaje się działanie in persona Christi Capitis (w osobie Chrystusa-Głowy). Według deklaracji w sprawie możliwości dopuszczania kobiet do święceń kapłańskich Kongregacja Nauki Wiary z 15 października 1976 roku, brak „naturalnego podobieństwa”, które musi zachodzić między kapłanem a Chrystusem, wyklucza zeń kobiety ponieważ w Eucharystii należy w sposób sakramentalny wyrazić działanie Chrystusa, dlatego trzeba pamiętać o tym, że nie byłoby tego podobieństwa naturalnego, jakie powinno zachodzić między Chrystusem i Jego kapłanem, gdyby nie był on mężczyzną; w takiej sytuacji trudno byłoby dostrzec w kapłanie obraz Chrystusa. Chrystus bowiem był i pozostaje mężczyzną[4]. Mimo tak konkretnego stanowiska w sprawie ordynacji, teologia katolicka nie odpowiada na pytanie kobiet o „zbawczy sens” naturalnego podobieństwa mężczyzn do Chrystusa? Idąc bowiem tropem rozumowania Ojców Kościoła, wraz z zasadą, że to, czego Logos we Wcieleniu nie przyjął, nie może być zbawione[5] – pozostaje pytać: czy kobiety zostały odkupione? Tym samym „męski Chrystus” w tradycyjnym rozumieniu teologii katolickiej traci, zdaniem kobiet[6], uniwersalny charakter zbawczy. Dyskusja jest o tyle istotna, że właśnie chrystologia powinna być najpełniejszym symbolem wybawienia z wszelkich grzechów i zła w chrześcijaństwie, symbolem autentycznego człowieczeństwa, wypełnionych nadziei wszystkich jednostek.

Już sam ks. Marcin Luter sprzeciwiał się rzymskokatolickiemu rozumieniu kapłaństwa, jak pisze: Urojono sobie, jakoby papież, biskupi i księża, zakonnicy i zakonnice stanowili tak zwany stan duchowny, zaś książęta, panowie, rzemieślnicy i rolnicy mają być świeckim stanem. To, zaiste, jest osobliwym wynalazkiem. Niechaj jednak nikt tym się nie niepokoi, albowiem w rzeczywistości wszyscy chrześcijanie są duchownym stanem, a nie ma między nimi różnicy oprócz różnicy powołania. My wszyscy mamy jeden chrzest i jedną wiarę, a te nas wszystkich czynią duchownymi. Że zaś papież albo biskup olejkiem świętym pomazuje, ordynuje i wyświęca, to jest to pewien obrządek, ale to jeszcze nie czyni człowieka duchownym. Owszem, my wszyscy przez chrzest do stanu duchownego powołani jesteśmy, jak powiada św. Piotr: „Wy jesteście królewskim kapłaństwem” (1 P 2, 9)[7].

Jak twierdzi prof. A. Skevington Wood, ks. Jan Wesley w swoim nauczaniu bardziej skupiał się na rozróżnieniu między chrześcijanami prawdziwie wierzącymi, a „nominalnymi” niżeli na rozróżnieniu pomiędzy duchownymi a świeckimi. Według ks. Jana Wesleya wszyscy wierzący powołani są do kapłaństwa, o jakim mówi Nowy Testament[8]. Praktycznym wyrazem tych przekonań był brak nacisku na instytucjonalizację ruchu metodystycznego w jego początkach, co zaowocowało w dalszych latach poważnym brakiem ordynowanych duchownych[9]. Początki ruchu metodystycznego otworzyły możliwości na zaangażowanie kobiet w ramach nowej duchowości. Ich gorliwa służba w działalności społecznej, stopniowo poszerzała się o działalność duszpasterską, aż wreszcie i kaznodziejską. Pierwszą metodystką, która publicznie nauczała była Sara Crosby[10], na co dzień kierująca sierocińcem w Leytonstone. Ks. Jan Wesley odniósł się ok. 1761 roku do jej służby dosyć powściągliwie, choć przyznał, że „zupełnie nie wierzę, aby pani w czymkolwiek przekroczyła prawo”[11]. Pierwszą ordynowaną metodystką na urząd diakon była w roku 1866 Helenor M. Davisson w The North Indiana Conference of the Methodist Protestant Church, a na urząd prezbitera – Maggie Ritchie Elliott, która w 1877 roku została duchowną Missouri Methodist Protestant Church[12].

Dyscyplina Zjednoczonego Kościoła Metodystycznego jasno wypowiada się, że istnieje jedność służby w Chrystusie, chociaż istnieją różne powołania, dary i łaski (Ef 4,4-16). (…) Żadna ze służb nie jest podporządkowana innej[13]. Tradycja Zjednoczonego Metodyzmu uznaje, że osoby świeckie jak i osoby duchowne, otrzymały dar i powołanie od Boga, by kierować Kościołem. Służebne przywództwo tych osób jest zasadnicze dla misji i posługi wspólnot[14]. W Zjednoczonym Kościele Metodystycznym znajdują się ci, którzy są powołani do służebnego przywództwa, zarówno świeccy jak i ordynowani. Powołania te są udokumentowane przez specjalne dary, dowody łaski Bożej oraz obietnicę użyteczności. Boże powołanie do służebnego przywództwa jest wewnętrzne, ponieważ trafia do poszczególnej osoby, oraz zewnętrzne przez wnikliwość i uprawomocnienie Kościoła[15].

Kościół metodystyczny w swoim rozumieniu „powszechności kapłaństwa” stara się iść krok dalej, być może (?) by nie zostawiać przestrzeni na domysły. W Księdze Dyscypliny paragraf 140 podkreśla inkluzywność Kościoła, w jego samo rozumieniu powołania od Boga. Włączenie wszystkich oznacza otwartość, przyjęcie oraz wsparcie, które umożliwia wszystkim ludziom uczestnictwo z życiu Kościoła, społeczności i świata. Dlatego włączenie wszystkich jest zaprzeczeniem wszelakich przejawów dyskryminacji. (…) W Zjednoczonym Kościele Metodystycznym otwartość oznacza wolność do całkowitego włączenia wszystkich osób, które spełniają kryteria Księgi Dyscypliny Zjednoczonego Kościoła, do członkostwa i przywództwa[16].

Chrześcijaństwo religią społeczną

Ks. Jan Wesley rozumiał chrześcijaństwo jako religię społeczną[17], dlatego teologia metodystyczna, jak i wszelkie działania Kościoła (kulturalne, liturgizne, społeczne, charytatywne) mają cel przemiany społeczeństwa. Ordynacja kobiet w metodyzmie ma więc wymiar nie tylko przekonań teologicznych, co również cel społeczny, którym jest promocja roli kobiet w społeczeństwie, jaka dokonała się po wiekach nierównouprawnienia[18]. Zgodnie z zasadami Socjalnymi Zjednoczonego Kościoła Metodystycznego mężczyzna i kobieta mają jednakową wartość w oczach Bożych. Metodyści odrzucają błędne przekonanie o wyższości jednej płci nad drugą, tak samo jak tzw. „walkę płci”, czy też przekonanie, że jedna płeć może zyskać miłość, władzę, szacunek jedynie kosztem drugiej płci[19]. Ponad to, Kościół metodystyczny wzywa do poczynienia wszelkich kroków w kierunku wyeliminowania stereotypów związanych z rolą płci w obrazie i praktyce życia rodzinnego oraz wszelkich aspektach aktywności, tak zawodowej, jak i opartej na wolontariacie, na polu kościelnym i społecznym. Uznajemy prawo kobiet do równego traktowania w dziedzinie zatrudnienia, odpowiedzialności, awansu i wynagrodzenia. Uznajemy potrzebę obecności kobiet na stanowiskach decyzyjnych na każdym szczeblu Kościoła czy społeczeństwa oraz zachęcamy instytucje do zagwarantowania ich obecności poprzez odpowiednią politykę zatrudnienia i rekrutacji. Wspieramy akcję afirmatywną jako jeden ze sposobów zwalczania nierówności i praktyk dyskryminacyjnych w naszym Kościele i społeczeństwie[20].

[1] Por. Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994, [1546] s. 367.

[2] Por. Tamże, [1547].

[3] Tamże.

[4] Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o dopuszczeniu kobiet do kapłaństwa urzędowego „Inter insigniores” (1976), w: W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966-1994, [red. J. Królikowski, Z. Zimowski], Tarnów 1995, ss. 110-122.

[5] Chodzi m.in. o słowa św. Ireneusza, że „Bóg stał się człowiekiem, aby człowiek mógł stać się Bogiem”, por. W. Hryniewicz, Teologia prawosławna o przebóstwieniu człowieka, w: W. Granat, Ku człowiekowi i Bogu w Chrystusie, t.1, Lublin 1972, s. 409.

[6] Dyskusja od ponad 40 lat toczy się w ramach teologii katolickiej, szerzej por.: R. Radford Ruether, The Liberation of Christology from Patriarchy, „Religion and Intellectual Life”, nr 3, Spr. 1985.

[7] M. Luter, Pismo do chrześcijańskiej szlachty narodu niemieckiego o poprawie stanów chrześcijańskich, www.luter2017.pl dostęp z dn.10.05.2017.

[8] Por. A. Skevington Wood, The Priesthood of all Believers. The Practical Expression of the Principle in Wesley’s Methodism, https://biblicalstudies.org.uk/, dostęp z dn. 10.05.2017.

[9] Por. Tamże.

[10] M. Lalievre, Jan Wesley. Jego życie i dzieło, Warszawa 2006, s. 275.

[11] Tamże, s. 276.

[12] http://www.gbhem.org/clergy/clergywomen/history, dostęp z  dnia 10.05.2017.

[13] The Book of Discipline of the United Methodist Church,  Nashville 2012, [§131], s.96.

[14] Tamże, [§134], s. 97.

[15] Tamże, [§138], s. 98.

[16] Tamże, [§140], s. 99.

[17] Zob. Por. J. Wesley, Poucz mnie o tym, czego nie wiem. Zbiór kazań, Pielgrzym Polski, Warszawa 2001, s. 281.

[18] Por. P. Kantyka, Ku wspólnemu rozumieniu Kościoła. Eklezjologia dialogu katolicko-metodystycznego, Lublin 2008, s. 171, za: R.E. Davies, What Methodists Believe, s. 41.

[19] Por. Zasady Socjalne Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego, Warszawa 2015, ss. 16-17.

[20] Tamże, s. 25.